Hallo,

Waarom wordt iemand in 's hemelsnaam zorgomgevingsdeskundige? Ik vertel jou graag waarom ik doe wat ik doe. Dat kan je zien en horen in bijgaand filmpje (jaja, mijn filmdebuut!). Of je leest onder de knop gewoon rustig verder.

​ 
Mijn missie is zorgen dat mensen, vooral kwetsbare mensen, zich zo goed mogelijk voelen. Dat is altijd zo geweest: op school, in de scouts, als zorgvrijwilliger, ... 

In 2009 trek ik een slecht lotje: ik word zelf ziek. De diagnose van acute leukemie komt keihard binnen in ons jonge gezin. We zijn compleet overdonderd! Een onmiddellijke opstart van de behandeling is levensnoodzakelijk. Die behandeling bestaat uit chemotherapie in quarantaine binnen de muren van het ziekenhuis, telkens 4 tot 8 weken...

De bezoekmogelijkheden zijn zeer beperkt, dus zit ik vaak eenzaam in mijn afgesloten kamer. En daardoor heb ik heb héél veel tijd om die kamer te bestuderen. Niet bepaald een opbeurende activiteit. Vanuit één van de isolatiekamers heb ik zelfs uitzicht op de palliatieve eenheid van het ziekenhuis. Voor iemand als ik die gevoelig is voor sfeer, kleur en menselijkheid is dat alles een trieste aangelegenheid.

Het is gek dat we de lastigste momenten van ons leven zouden doorbrengen in een witte, nietszeggende kamer in groot anoniem gebouw. Om de boel een beetje op te vrolijken kleven we - met de hulp van mijn mama - een grote sticker van een klavertje 4 op de kast. Dat herhalen we zo vier keer. Het brengt een beetje menselijkheid, hoop en sfeer binnen, ook bedoeld voor de patiënten na mij.

In die periode overvalt mij een besef van grote kwetsbaarheid en complete afhankelijkheid. Het is onvoorstelbaar belangrijk om in zo’n periode ook als mens gezien te worden. Mijn hematoloog die aan het eind van zijn medische uitleg vraagt: “En mevrouw De Cauwer, hoe gaat het met ú?” Daar krijg ik nu nog kippenvel van.

Hoe die menselijkheid invloed heeft op wat ik nu doe? Ik stelde mezelf de vraag hoe ik kon helpen om het gevoel van eigenwaarde en het welzijn van kwetsbare mensen op te krikken. Dat kan niet door zelf zorg te geven. Ik kan namelijk geen bloed of naalden zien... Wat ik wél kan doen is een zorgzame omgeving creëren voor kwetsbare mensen. Daar haal ik energie uit, daar gaan mijn oogjes van blinken!

En dan wil ik tot slot bekennen dat ik een speciale boon heb voor mensen met dementie. Ik zie dementie als een bijzondere vorm van kwetsbaarheid die je berooft van wie je bent. Dat raakt mij, steeds opnieuw. Veel respect voor organisaties die blijven focussen op hun mogelijkheden (koken, strijken, spelen, ...). Ik help graag mee aan meer zelfredzaamheid, mede dankzij een zorgzame omgeving.

Ik geloof dat – naast kwalitatieve zorg – de zorgomgeving de mens mee kan ondersteunen. Dààrom ik doe wat ik doe. En als jij daar ook in gelooft, kom ik graag met je meedenken!

Hartelijke groeten en graag tot binnenkort

Ilse

​Bovendien werden de medewerkers (nu beter bekend als 'De zorghelden') betrokkken bij de aankleding van de personeelsruimtes. Zij konden slogans indienen die te maken hadden met teamwerk. Die slogans werden door Tim omgezet in leuke muurstickers voor de locker- en overlegruimtes. Ook de lange gangen naar de personeelsruimtes werden aangenamer gemaakt met kleurrijke muurstickers van silhouetten.

Heb jij ook plannen om werk te maken van de zorgomgeving, dan denken wij graag met je mee. Wij werken steeds op maat van jouw organisatie. Talking Spaces is een samen-werkingsverband tussen Tim Tondeleir, grafisch vormgever bij Big Boom, en Ilse De Cauwer, zorgomgevingsdeskundige bij co-thinking care. Wij laten ruimtes spreken om welzijn te bevorderen en stress te verminderen bij gebruikers, bezoekers én medewerkers. We doen dit niet alleen voor woonzorgcentra maar ook voor ziekenhuizen, scholen en overheidsgebouwen. Let’s talk spaces!
P.S. We werkten ook de volledige signalisatie uit voor dit woonzorgcentrum, dat is nog een verhaal op zich ;-)

OCMW-site ‘Het Heiveld’ in Sint-Amandsberg bij Gent zou de signalisatie in hun woonzorg- en dagverzorgingscentrum aanpakken. De directeur had al straatnamen op bepaalde afdelingen en wou graag op dat principe verder bouwen. Tim Tondeleir, grafisch vormgever van Big Boom, werd erbij gehaald en begon aan het concept van de signalisatie.

In dat concept wordt Het Heiveld gezien als een grote gemeente. En binnen die context hebben we de verdere signalisatie ontworpen: dorpskernborden voor de deelgemeentes (afdelingen), straten (voor de gangen, reeds vertrouwd aanwezig), vereenvoudigde kamernummering. Bewoners begrijpen dit concept makkelijk, de wegwijzers zijn zoals in de echte wereld: blauwwitte pijlen, zwartwitte pijlen, etc. …

Het ontwerp van de signalisatie - ook naar leesbaarheid toe - is één zaak, de inhoud van elk bord op elk informatiepunt bepalen is een andere zaak. Tim en ikzelf kregen de kans om het belang van doordachte signalisatie toe te lichten aan de verantwoordelijken. Zij waren overtuigd van ons betoog en wij werkten een stappenplan uit.
​
Eerst werd een analyse gemaakt van alle mogelijke gebruikers – intern en extern – van de site, en hoe die bij voorkeur zouden circuleren. Daarbij werden ook de pijnpunten in de circulatie opgelijst. Dit was werk voor de organisatie zelf, omdat zij de dagelijkse realiteit zien, en soms ook ongewenste circulatie willen ombuigen. De feedback hebben we nadien grondig doorgesproken met de hele groep.

                  (beeld van Het Nieuwsblad online 18/04/2012 door Marieke Van Pee)

Daarna waren wij opnieuw aan zet met het opmaken van een inventaris van élk bord op élke mogelijke plaats naar elke mogelijke richting. Dat kan alleen maar grondig gebeuren als je ter plaatse bent en alles met je eigen ogen ziet. Monnikenwerk, doch wij houden wel van een uitdaging! Tim werkte daarop alle borden één voor één uit.
​
Alles werd eerst geprint op papier en door ons opgehangen in het gebouw. Nu kon de testfase beginnen! Als er toch nog foutjes of gebreken waren, konden gebruikers die doorgeven vooraleer alle borden finaal geprint zouden worden. Dat laatste was de taak van Quality Colors uit Merelbeke. Zij stonden ook in voor de plaatsing, vergemakkelijkt dankzij de testprints 😉.

Als jij ook plannen hebt om werk te maken van de signalisatie in jouw organisatie, dan denken wij graag met je mee. Wij kunnen van A tot Z meegaan, maar als klant kan je ook zelf bepaalde stappen in het proces voorbereiden. Wij werken steeds op maat van jouw organisatie.

Talking Spaces is een samenwerkingsverband tussen Tim Tondeleir, grafisch vormgever van Big Boom, en Ilse De Cauwer, zorgomgevingsdeskundige van co-thinking care. Wij laten ruimtes spreken voor meer welzijn en minder stress bij gebruikers, bezoekers én medewerkers. We doen dit niet alleen voor woonzorgcentra maar ook ziekenhuizen, scholen en overheidsgebouwen. Let’s talk spaces!
​
Nu eerst nog heel veel goede moed gewenst in de strijd tegen het coronavirus. Hou het gezond! Hartelijke groeten, Tim en Ilse

​We hebben 3 'flows' onderscheiden in het gebouw:
Mundo - deze van de aanvragers
Domo - die van de medewerkers en
Jungo - die van bezoekers en ontmoetingen 
De bedoeling was dat de ruimte de gebruikers & hun activiteiten zou ondersteunen. Ik stelde een uitgebreid concept voor waarbij het rustgevende blauw en beelden van België de aanvragers zouden leiden. Groen en beelden van de wereld zouden de medewerkers een aangename werkomgeving bezorgen. Natuurbeelden en de kleur oranje ontvangen de bezoekers en leiden vergaderingen en pauzes in goede banen. Dat alles sloot helemaal aan bij de wensen van het CGVS team.

Een nieuw jaar, een frisse start!
Daar horen wensen bij - of ingrediënten - voor een kleurrijk, boeiend en vooral ook mild 2019!

Ik hoop van harte dat je een fijne eindejaarsperiode achter de rug hebt, met veel warme ontmoetingen. En dat je nu klaar bent om er weer in te vliegen!

Het is het voorbije jaar heel stil geweest op de blog, daar ben ik mij ten zeerste van bewust. Niet omdat er geen uitdagende projecten uitgedacht en uitgewerkt werden. Niet omdat er geen boeiende evenementen werden opgezet. Niet omdat ik mijn vrijwilligersinzet niet uitgebreid heb. Of omdat er geen verrijkende ontmoetingen waren. Er was alleen geen tijd meer over om daar ook over te vertellen... Dàt was het probleem.

En als ik jou niet vertel wat ik gedaan heb en nu doe, dan kan jij natuurlijk niet inschatten of ik iets voor jouw zorgorganisatie kan betekenen of niet. Daar ga ik dus verbetering in brengen!

Je mag mij natuurlijk sowieso altijd contacteren voor meer uitleg dan wat je op de website of op LinkedIn kan zien.

Graag tot binnenkort,

Ilse

Jouw zorgorganisatie heeft plannen om te bouwen of te verbouwen?
Daar komt ontzettend veel bij kijken. Heel wat keuzes ook die gemaakt moeten worden. Veel van die keuzes bepalen de uiteindelijke look & feel van je zorgomgeving. En dàt is waar jouw cliënten en hun naasten mee in aanraking komen.
​
Dit is dan ook een pleidooi voor doordachte keuzes voor het zorginterieur, vroeg genoeg in het bouwproces, niet pas aan de eindmeet. Want door goed na te denken van bij het begin, kan je met hetzelfde budget meer winst boeken op vlak van welzijn en tevredenheid. Niet alleen voor de gebruikers, ook voor hun naasten én je medewerkers.​

In mijn gratis E-book “Jouw zorg in de juiste zorgomgeving? 5 slimme interieurkeuzes die het welzijn van cliënt, bezoeker én medewerker fundamenteel beïnvloeden” lees je daar nog meer over. Om meteen zelf toe te passen, OF om het belang van professioneel advies in te zien.
Bij woonzorgcentrum De Vliet in Zele hebben we het e-book in de praktijk omgezet. Dit WZC behoort tot vzw Zorgnetwerk Trento. Ik werd reeds in de ruwbouwfase betrokken bij het project. Zowel de directie als de architect stonden open voor zorginterieuradvies op maat van de toekomstige bewoners. Zie hier het resultaat van slimme keuzes die door medewerkster Karine en mezelf zijn gemaakt.

​De directie had eerder gekozen voor een lichtere vloer. Die keuze kon nog omgezet worden naar een donkerder versie van tegels, wat meer stabiliteit biedt, naar analogie met wat we in de natuur zien. Deze vloerkleur werd overal doorgetrokken. Een plots contrast in de vloer maakt personen met dementie onzeker, zij kunnen dit aanzien als een drempel of een put.
​
Bovendien konden we voorkomen dat de badkamers van de bewoners overal witte tegels zouden krijgen. Ogen van ouderen hebben meer nood aan contrast om objecten te onderscheiden. Dankzij het witte sanitair tegen de donkere tegels, verhoogt de zelfredzaamheid van de bewoner, en verlicht de job van de medewerker.
​​

We konden ook de kleur van de deuren nog bepalen. Dienstdeuren laten we zo weinig mogelijk opvallen, meegaand met de kleur van de muur. Deuren die van belang zijn voor bewoners zijn in contrasterend donker hout, net zoals de maatkasten.
​
Warme kleuren in meubilair, gordijnen en op bepaalde plaatsen in de gangen, dragen bij aan de huiselijkheid. Warme kleuren worden ook het langst goed gezien door ouderen. Bij koelere kleuren zoals blauw en groen wordt het onderscheid sneller bemoeilijkt. Ook voor de aparte afdeling van de zusters werd hetzelfde kleurenpalet gevolgd.
​

In de bewonerskamers streefden we verder naar huiselijkheid. Een kleurtje onderaan de muur als lambrisering, daarboven een lichte zandkleur om de ruimte toch helder te houden. Karine koos daar een warme kleur gordijnen bij. We kozen ook voor discrete, halfhoge muurbescherming aan de bedzijde van de kamer (niet op foto).
​
De lichtere zetel contrasteert goed met de vloer wat het de bewoner ook weer makkelijker maakt om het zitoppervlak te zien. Nieuwe bewoners zijn vrij om het basismeubilair aan te vullen met hun eigen meubelen.​

Het komt er dus op aan om tijdig (!) doordachte keuzes te maken voor de zorgomgeving, met bijzondere aandacht voor de noden van jouw doelgroep. En dat hoeft niet noodzakelijk meer geld te kosten, zoals bovenstaand project bewijst. Download alvast het e-book, en aarzel niet mij te contacteren als je hulp wil bij jouw project.

Hartelijke groeten en graag tot binnenkort,

Ilse​

​Dit – gelukkig fictieve – scenario was het begin van een vruchtbaar en aangenaam co-thinking project.
​

​De cliënt en zijn activiteiten
De Stichting Nottebohm is actief als Woonzorgcentrum Nottebohm (in Antwerpen) en als Medisch Centrum Nottebohm (in Antwerpen en Brecht). Hun missie: “U uw leven laten verderzetten zoals u dat wenst”, in wederzijds respect én wederzijdse verantwoordelijkheid.
​

​Wat voorafging
“Wat als je vader dementie heeft, en je bent op zoek naar een gepaste woon-zorg-oplossing?” Dat was het scenario dat Geert Deschacht, directeur bij Nottebohm, mij voorlegde.
Via een gemeenschappelijke relatie kwam ik in contact met Geert. Zijn bezoek aan mijn website en het lezen van mijn missie wekten de nodige interesse om te kijken wat we samen konden doen. Een leuk compliment als start van een aangename samenwerking.
​

​
​De vraag van de cliënt
Mijn eerste opdracht was een afspraak te maken met de sociale dienst, en te vragen om een rondleiding met het oog op een opname voor mijn vader met dementie. Ik zou zelf Nottebohm beleven/ervaren als potentiële cliënt. Op basis daarvan zou ik een verslag én een analyse maken. Daarna konden we samen bekijken met welke verbeteringspunten in de zorgomgeving ik de organisatie kon helpen.

​Mijn aanpak
Tijdens de rondleiding kon ik zeer veel respect ervaren: van medewerkers tegenover elkaar, en van medewerkers tegenover bewoners. Hier was geen sprake van verkleinwoordjes: mensen werden aangesproken met hun voornaam, of als meneer/mevrouw De Cock. Naast “mooie” zorg zag ik op bepaalde plaatsen ook een zeer aangename, warme zorgomgeving.​

Via de zeer voorname hoofdgang met kunstwerken gelinkt aan de oprichters van de zorgvoorziening, de familie Nottebohm, kom je aan de cafetaria. Deze laatste geeft absoluut geen ‘refter-gevoel’, zij heeft de uitstraling van een stijvolle brasserie, met warme kleuren en comfortabel meubilair – door de bewoners zelf gekozen! Enige valse noot daar was de grote saaie scheidingswand met het dagcentrum. Daarover zo meteen meer.​
​

​
Bij het eerstvolgende overleg bespraken we samen het uitgebreid verslag van mijn beleving als potentiële cliënt, voorzien van suggesties voor verdere verbetering. Daarnaast doorliep ik mijn eigen protocol – de warme zorginterieuranalyse - mét een frisse blik van buitenaf. Aan de hand daarvan  heb ik de verantwoordelijke ook een gedetailleerde analyse van de verschillende stappen in de ‘customer journey’ bezorgd.
​
Een aantal zaken mocht meteen al aangepakt worden. Bijvoorbeeld, de klasse die het centrum beneden uitstraalt, ontbrak nog in de bewonersgangen boven. Wat betreft de signalisatie was er – vooral buiten – ruimte voor verbetering. Zeker met de dubbele functie van het centrum: de seniorenzorg én de gezondheidszorg. Die dubbele functie lag bovendien moeilijk in de communicatie naar externe spelers in het zorgveld toe. Ook daar mocht een oplossing voor gezocht worden.
​

​
​De resultaten
In overleg volgde er een kleur- en interieuradvies voor de aankleding van de bewonersgangen op de verdiepingen. Daar zullen we werken met warme kleuren en hun complementaire tegenhangers. Donkerder onderaan, veel lichter bovenaan, wat voor meer stabiliteit zorgt. Er komen ook statige kunstwerken aan de muur in de stijl van de gang beneden. Werken kortelings uit te voeren.​

​
​In de ‘brasserie’ kwam er een oplossing voor de grote saaie scheidingswand met het dagcentrum. Na enig experimenteerwerk in de zoektocht naar het juiste materiaal, kwam er een grote panoramafoto van Antwerpen. Bewoners en bezoekers kunnen nu op zoek naar de belangrijkste monumenten van de Sinjorenstad.​​

​
​Inhoudelijk werd er duidelijkheid geschept rond het diverse aanbod van de organisatie. Eerst intern, en dan door verfijning in verder overleg. Zo kwamen we tot een helder overzicht van de verschillende diensten. Naar aanleiding van de opendeur voor zorgprofessionals is het aanbod ook visueel voorgesteld binnenin het gebouw. Hierdoor zien bezoekers nu ook in een oogopslag wat Nottebohm aan diensten te bieden heeft.​​

​
De vernieuwde helderheid in het tweeledig aanbod liet ons ook toe om de signalisatie buiten te verbeteren. Dat deden we zowel op de parking als aan het gebouw. Het design van de “bomen” en de signalisatie vielen zo in de smaak dat het nu deel uitmaakt van de huisstijl, ook voor communicatie en presentaties!​​

​Partners in crime
Om deze resultaten te bereiken, werkte ik samen met Tim Tondeleir, freelance graphic & digital designer van Big Boom, en Patrick Baertsoen, partner bij Quality Colors, een digitaal grootformaat printbedrijf.​
​

Wil jij werk maken van jouw zorgomgeving?
Je heb nu gezien hoe co-thinking care mee nadenkt over de zorgomgeving, op maat van jouw zorgorganisatie. Aarzel niet om mij vrijblijvend te contacteren als je zelf aan de slag wil.
​
 
En voor de goede orde...
Met mijn papa van 70 is alles ok (“knock on wood”). Hij runt samen met mijn mama een Bed&Breakfast met een grote tuin. En hij scheert nog steeds zelf al zijn hagen, ook op grotere hoogte 😉
 
Hartelijke groeten en graag tot binnenkort,
 
Ilse

   www.co-thinking.be
   ilse.de.cauwer@co-thinking.be
   be.linkedin.com/in/ilsedecauwer
   NIEUW! Download het gratis e-book ‘5 frequente fouten in en om de wachtkamer’
​

Eén van de cruciale factoren bij het langer thuis wonen voor ouderen - Ageing-in-Place (AiP) - is een aangepaste of makkelijk aanpasbare woning.

AiP - niet voor iedereen
​Pascal De Decker van de KU Leuven was zeer duidelijk in zijn antwoord: het kan zeker niet overal, én het vergt een aangepaste woning. De man was één van de sprekers op het evenement van het Kenniscentrum 60plus in De Venning, een ecologische sociale woonbuurt in Kortrijk. Volgens zijn gegevens zijn meer dan 80% van de woningen van 60-plussers onvoldoende aangepast. En vaak staan die woningen op een plaats waar nabijheid en toegankelijkheid van diensten niet verzekerd is.

​AiP - wel voor haar, tot voor kort
Op weg naar huis belde ik mijn oma (92 jaar). Sinds een paar maanden verblijft ze in het woon-zorgcentrum (WZC) hier in het dorp. Laaiend enthousiast was ze over de zanger en zijn liedjes-uit-de-oude-doos die in de namiddag de boel was komen opvrolijken.

​
​AiP - niet zonder risico's
In januari kwam ze ten val in haar - te grote - huis. Haar hoofd was sneller dan haar lijf... Ze kwam héél slecht neer, knalde daarbij met haar hoofd tegen de muur. Een ‘buil’ op haar hoofd van ongeziene afmetingen. Ik bespaar je de foto, mijn neef is twee keer flauwgevallen bij de aanblik.​
​
Tot overmaat van ramp was ze met haar bovenlijf op haar alarmknop neergekomen. Het duurde een hele tijd eer ze zich ietwat kon draaien om alsnog alarm te slaan. Er volgde een moeizaam herstel tijdens een lange ziekenhuisopame. Verdere ageing-in-place was nadien geen optie meer voor haar. Vandaar het WZC, de zanger, én het glaasje wijn bij het eten elke middag.
​

​AiP - bijkomende voorwaarde
Ze heeft het lang uitgehouden in het grote huis dat ze 40 jaar geleden samen met mijn opa zaliger bouwde. Er was - toen al - aan gedacht om een slaapkamer en een badkamer op het gelijkvloers te voorzien. Dat waren meteen ook de enige ‘grey proof’ keuzes die indertijd gemaakt zijn. Ik was 5 jaar en wist nog niet wat ik nu allemaal weet over doordachte (zorg)interieurkeuzes.
​
Dat ze zo lang thuis is kunnen blijven, heeft ze trouwens te danken aan haar ‘sociaal kapitaal’.  Een basisvoorwaarde voor AiP volgens Otto Trienekens, een tweede spreker daar in Kortrijk. Het gaat om het netwerk rondom haar, een netwerk dat ze trouwens grotendeels zelf op de wereld heeft gezet.

AiP - ook voor hen, maar anders
Mijn ouders van bijna 70 willen later (!) voluit voor AiP gaan. Voor hen geen WZC. Zij blijven, wonen waar ze wonen. En dat is in hun huis inclusief B&B. In de gastenkamers mogen nog vrienden en kennissen komen wonen. En dan regelen ze zelf wel zorg, en eten, en onderhoud voor de tuin. Al zijn er zeker nog een aantal ingrepen nodig om het huis helemaal grey proof te maken. Daar zie ik mezelf al van een co-thinking opdracht verzekerd ;-)
​
AiP - maak het mogelijk
Of het nu gaat om (sociale) huisvesting met het oog op de verdere vergrijzing - zoals De Venning - of om welverdiende appartementen aan de kust voor gepensioneerden: het is belangrijk dat bouwheren en architecten van vandaag doordachte interieurkeuzes maken (materialen, verlichting, oriëntatie, kleuren, ...). Aangepast of makkelijk aanpasbaar voor de oude dag.

AiP - zoals in het woon-zorgcentrum, maar anders
Het zijn gelijkaardige overwegingen als deze die we nu al maken bij het interieur van een WZC. Alles met hetzelfde doel: zorgen dat de bewoner zich op elk moment ondersteund weet door zijn woon(zorg)omgeving. Grey proof interieurkeuzes hoeven niet stigmatiserend te zijn. Ze hoeven ook niet noodzakelijk meer geld te kosten. En als het even meezit, heb je er nog jarenlang geniet van. Ik denk graag - tijdig - met jou mee.

En jij, ga jij voor AiP? Or not? Ik hoor het graag van je.

Hartelijke groeten,

Ilse

P.S.1. Ass. Prof. Pascal De Decker maakt deel uit van de Onderzoeksgroep HaUS (Housing and Urban Studies) van het Departement Architectuur aan de KU Leuven.

P.S.2. Otto Trienekens is founding partner van veldacademie.

P.S.3. Voor alle duidelijkheid: het verhaal van beide heren is veel ruimer dan de thema’s die ik eruit gekozen heb. Die keuze gaat uiteraard samen met mijn missie: een warme, doordachte woon(zorg)omgeving creëren waar het fijn is om te leven, te bezoeken én te zorgen.

​P.S.4. Al benieuwd naar de B&B van mijn ouders? http://www.meirlaenhof.be/

Aan den lijve ondervinden welke fysieke beperkingen er komen met het ouder worden. En nog gemotiveerder zijn om die beperkingen te compenseren met een doordachte zorgomgeving.

Een bekentenis
Toegegeven, ik ben niet ’s werelds meest sportieve vrouw. Ik liep nog geen 10 miles, laat staan een marathon. Al ontving ik op het eind van de humaniora wél de “Prijs voor lichamelijke opvoeding”.
Soit, tegenwoordig pleeg ik toch een paar keer per week een duik te nemen in het lokale openbare zwembad, en ik weet hoe een fitnesscenter er aan de binnenkant uitziet. Om maar te zeggen dat ik nog geen oud besje met een rollator ben.
Maar wat als dat lichaam – met mij erin – 85 jaar oud zal zijn? Hoe voelt dat? Wat doet dat met een mens? Wat zijn de beperkingen? En hoe kan je daar met een goedgekozen zorginterieur aan tegemoet komen?

Wat voorafging
Een tijd geleden ontving ik een uitnodiging voor een opleiding van vzw Anker: “BEWUST ACTIEF S(T)IMULEREN MET BAS”. De titel op zich zei mij nog niet veel. Het doel van de opleiding des te meer: “Aan de hand van deze inleefsessie willen we jou enthousiasmeren en inspireren om eens vaker stil te staan bij de beperkingen waar ouderen dagdagelijks mee te maken krijgen!”
Dat is ook wat ik doe in mijn werk: samen met zorgorganisaties interieurkeuzes maken die afgestemd zijn op hun doelgroep. Uit literatuur en eerdere opleidingen wist ik al een heleboel over ouderen en hun toenemende fysieke beperkingen. Het zelf aan den lijve ondervinden was een logische volgende stap, een héél trage stap.

Wat en voor wie
Programma: “Na een korte introductie over BAS, het ouderdomssimulatiepak, kruip je tijdens deze inleefsessie letterlijk in de huid van iemand met bepaalde beperkingen, en ervaar je wat het is om oud te zijn.” 
 
​​Die dag werd de opleiding gegeven “voor bedrijven die zich richten naar ouderen”. En ouderen maken absoluut deel uit van mijn doelgroep. Uiteraard wordt deze opleiding ook gegeven in en aan zorginstellingen. Met de bedoeling ook om meer empathie en meer geduld te genereren.

D-day!
Vorige week was het dan zover, op een fijne locatie in het groen, ergens buiten Destelbergen. Eerst werd BAS, het ouderdomssimulatiepak toegelicht. Nadien volgde een overzicht van de vele beperkingen die horen bij een gezegende leeftijd. Beperking in mobiliteit, in fijne en grove motoriek, in zicht en in gehoor.
En even later werden al die belemmeringen mijn deel. Bij elke component van het simulatiepak die mij werd aangedaan, kwam er een uitdaging bij: krachtverlies, stramme gewrichten, Parkinson, vertroebeling van het zicht, halfdoof... You name it, I had it, toch voor even. En als je dan net 85 bent geworden in dat aangetrokken lijf, gooit iemand een handvol muntjes op de grond. Begin die maar eens op te rapen! Kijk maar.

Op pad in en om het huis
Het bleef niet bij muntjes rapen. Heel voorzichtig en onzeker – zware benen, slecht zicht, weet je wel. Voetje voor voetje op een oneffen ondergrond. Wat zie ik daar? Een lichter vlak op mijn weg. Ah, gewoon een mat. Beetje verder een drempel. Kan ik daarover? In de keuken. Met wat moeite – mijn beperkt gehoor, weet je wel - begreep ik dat ik zes kopjes moest verzetten van de ene kast naar die eronder. Voorzichtig opheffen, door de benen zakken en weer omhoog. Dat op zich was al topsport! Die onschuldig ogende bodywarmer in het filmpje weegt lood!

En de fitnesstraining gaat door: de trap op, naar de slaapkamer. Gaan neerliggen is één ding. Van ruglig naar zijlig gaan een heel ander paar mouwen. Ik voel mij als een vis die spartelt op het droge – in slowmotion. Andere zij, met véél moeite. Moet ik ook weer uit dat bed geraken? Dat gaat niet zomaar op één twee drie! Dit filmpje is bij nader inzien echt allesbehalve flatterend...

Nadien volgde een bezoekje aan de badkamer. Leg je haar maar eens goed als je armen wegen als lood. Laat staan dat je over een badrand kruipt om daar een douche te nemen. Ware fitness, een hele dag door.

And the game goes on
Stel dat je als 85-jarige kaart wil spelen met die vrienden die ook zo oud mochten worden. Als je al verstaan hebt welke strategie elk van hen kiest, is het nog de vraag of jij goed ziet welke kaart je zelf op tafel legt. En als je al de juiste kaart kiest, is het de vraag of je die met je bevende hand op de juiste plaats krijgt.
Dan mogen die vrienden vooral niks te drinken vragen. Een glas water uitschenken is met die – voor even elektrisch geïnduceerd – bevende handen een hele uitdaging.

Daarom twee absolute aanraders
Ben jij een ondernemer met diensten of producten bestemd voor senioren? Ben jij een zorgprofessional die te maken heeft met oudere zorgvragers? Ondervind zelf eens hoe het voelt in zo’n 85-jarig lijf. En als je dat ervaren hebt, stem dan je producten en je diensten nog beter af op de beperkingen van deze groep. Denk na over je zorg, én over je zorgomgeving. Maak met doordachte keuzes voor het zorginterieur het leven van ouderen aangenamer . En daar help ik jou graag bij!

Hartelijke groeten,

Ilse

Voor hulp bij een doordachte zorgomgeving kan je terecht bij mij
Voor meer informatie over de inleefsessie kan je terecht bij VZW Anker
Met dank aan Joyce Inghelbrecht voor de filmpjes!

   Ilse De Cauwer
   www.co-thinking.be
   mobiel +32 475 42 00 64
   ilse.de.cauwer@co-thinking.be
   be.linkedin.com/in/ilsedecauwer
   Vraag vrijblijvend mijn gratis e-book ‘Jouw zorg in de juiste zorgomgeving’ aan

Wat voorafging
‘Beste mevrouw De Cauwer, met veel interesse las ik het artikel over u in het magazine Leven (nvdr: zie voetnoot). Als interieurarchitect en onderzoeker werk ik momenteel aan een project dat we 'Bouwen aan ondersteuning’ noemen. Hoe kan de beleving van mensen getroffen door kanker inzichten bieden voor het ontwerpen van omgevingen voor kankerzorg?’
Dit bericht was het eerste contact met Pleuntje Jellema, onderzoeker binnen de Research[x]Design groep van het Departement Architectuur aan de KU Leuven. Het bericht kwam samen met de vraag of ik – vanuit mijn eigen ervaring en werk – in een volgende fase aan het project zou willen meewerken. Dat hoefde ze mij geen twee keer te vragen!

De rollen omgekeerd
Hoewel ik al informatie over het project had ontvangen, was ik benieuwd naar meer achtergrond en de huidige status van het onderzoek. Dus vooraleer Pleuntje mij ging interviewen in het kader van het project, vroeg ik haar om een interview voor dit artikel. En dat kon.
Dus haalde ik de dame in kwestie op aan het station voor een onderzoek naar de onderzoeker. Onderweg bleek al meteen een gezamenlijke interesse voor Afrika. De connectie was gemaakt, over naar de orde van de dag. En daar hoefde ik helemaal  niet veel vragen voor te stellen, de antwoorden kwamen als vanzelf.

Aan de KU Leuven werkt Pleuntje nu aan een doctoraatsonderzoek in samenwerking met prof. Ann Heylighen en dr. Margo Annemans.. Het project waarbij ze betrokken is, is specifiek gericht op “mensen getroffen door kanker”. Het gaat dus ruimer dan alleen maar de persoon met kanker, en richt zich ook tot de naasten én de professionele zorgverleners.

Wat doet de onderzoeksgroep van professor Ann Heylighen?
De onderzoeksgroep is ontstaan vanuit onderzoek naar inclusief ontwerpen. Men is ruimer gaan kijken, niet alleen de ruimtes maar ook het ontwerpproces zelf. Hoe zijn architecten bezig met de gebruiker? Binnen deze groep is er aandacht voor ongewone gebruikers: mensen met dementie, mensen met autisme, mensen die blind zijn, mensen getroffen door kanker, ... Hoe beleven die gebruikers de ruimte? Houden architecten daar rekening mee? Hoe stimuleren we bij architecten empathie voor de eindgebruikers?
“Architecten denken soms dat ze weten voor wie ze ontwerpen, vaak hebben ze echter geen of weinig persoonlijke ervaring met of nauwe betrokkenheid bij de eindgebruiker”, zegt Pleuntje.
Dus: wat denken architecten dat nodig is? Wat is er effectief nodig? En wat doen ze? Of tegen welke randvoorwaarden lopen ze aan? Hoe kan men de bestaande kennis communiceren naar de architecten toe?

Wat is nu de specifieke onderzoeksopdracht?
Het project onderzoekt hoe de beleving van mensen getroffen door kanker inzichten kan bieden voor het ontwerp van omgevingen voor kankerzorg. Het onderzoek bestaat uit drie delen.
Pleuntje en haar collega’s willen nagaan wat de rol van architectuur is in de beleving van mensen die getroffen zijn door kanker. In deze fase gaan ze uitzoeken wat deze mensen nodig hebben. Daarbij ligt de focus op consultatie- en behandelruimtes.
Een tweede luik van het onderzoek gaat na hoe architecten die betrokken zijn bij het ontwerp van zorgomgevingen inzicht krijgen in de ruimtelijke beleving en noden van mensen getroffen door kanker.
Daarbij gaat de aandacht naar de rol van zowel de opdrachtgever als de architect. Hoe worden de noden van de gebruikers voorgesteld door de opdrachtgever? In welke mate lopen architecten aan tegen randvoorwaarden waardoor ze hun ontwerpintenties niet kunnen realiseren?
Tot slot wil het team inzicht verschaffen in hoe ontwerpers van omgevingen voor kankerzorg adequaat geïnformeerd kunnen worden over de beleving en de noden van mensen getroffen door kanker.
Daarvoor wil het team alle inzichten samenbrengen, met een ontwerpinterventie als conclusie dat dan aan architecten kan getoond worden. Eventueel met een mockup.
Belangrijk om te vermelden is dat het onderzoek gefinancierd wordt door Fonds Suzanne Duchesne en Kom Op Tegen Kanker (KOTK).

Een mooi voorbeeld: Maggie’s Centres
Pleuntje vertelde over Maggie’s Centres verspreid over het Verenigd Koninkrijk, in Barcelona en zelfs in Tokyo en Hong Kong. Het gaat om inloopcentra - gekoppeld aan ziekenhuizen - voor mensen die geconfronteerd worden met kanker. Op hun website lees je: “Our Centres are here for anyone with any type of cancer and their families and friends, offering the practical, emotional and social support that people with cancer need.”
‘Er is aangetoond dat investeringen in bepaalde architecturale elementen door de gebruikers als healing en positief ervaren worden. Deze organisatie werkte al met bijzondere architecten zoals wijlen Zaha Hadid. Het is een grote opportuniteit, een plek van grote waarde waar geen afspraak nodig is (‘inloop-centra’). Er heerst dus ook geen ziekenhuissfeer. De centra draaien op liefdadigheid.’

Nood aan creatieve onderzoeksmethodes
Voorafgaand aan het eigenlijke onderzoek, is er een methodologische onderzoeksstap. Hoe krijg je inzicht in het perspectief, de beleving, de ervaring van de betrokkenen? Want waar mensen over spreken, dat zegt nog niet alles. Hoe geraak je voorbij de sociaal wenselijke antwoorden?
Zo ook in ontwerpparticipatieprocessen: hoe gaan mensen daar mee om? Mensen worden meegenomen op een interactieve, dynamische manier om visie en ervaring boven te krijgen.
‘De mensen waarmee ik sprak zaten in een traject van kankerbehandeling. Ziek zijn en daarover praten is sowieso al moeilijk. Op een dergelijk moment aan die mensen vragen om te spreken over architectuur is nog moeilijker.
Vandaar deze alternatieve aanpak. Betrokkenen brengen foto’s mee van wat zij belangrijk vinden. Die foto’s zijn dan het gespreksonderwerp. En al gauw wordt er over meer dan alleen maar de foto’s gepraat.’

In afwachting van de officiële resultaten alvast een paar indrukken
Het gaat erom om als mens – niet alleen als nummer - erkend te worden. Dat komt ook als ‘ideaal’ uit gesprekken die Pleuntje reeds had met mensen getroffen door kanker.
Men ervaart in het ziekenhuis op verschillende momenten, bij consultaties, onderzoeken en behandelingen zeer veel stres. Een plek met een gemoedelijke sfeer en mogelijkheden tot ontmoeting met lotgenoten kan mogelijk ondersteuning bieden.
Pleuntje heeft in het kader van het onderzoek ook biografieën gelezen van mensen getroffen door kanker. Wat moeilijk ligt is de confrontatie met de eindigheid van de tijd, de confrontatie met een ander dagritme, het niet meer werken, nieuwe mobiliteitskwesties, andere afspraken die gemaakt moeten worden met het gezin.
Want het gaat weldegelijk ook om de naasten van de kankerpatiënt. Dat er ook aan de partner gevraagd wordt: ‘En hoe gaat het met ú?’ Vandaar dat er in het huidige onderzoek sprake is van “mensen getroffen door kanker”.

Waar staat het project en wat zijn de volgende stappen?
Het onderzoek loopt nu 1 jaar en heeft er nog 3 te gaan. Momenteel wordt de methodologische onderzoeksstap verder uitgediept, en wordt de pilootstudie afgerond.
‘Voor de volgende stap ga ik op zoek naar nieuwe patiënten, nu mét hun partner/naaste én hun professionele zorgverleners. Geïnteresseerde personen die momenteel in behandeling zijn kunnen contact opnemen met mij via mail (pleuntje.jellema@kuleuven.be).’

Nadien volgt de zoektocht naar hoe architecten rekening houden met de doelgroep. Het team wil inzicht krijgen in de realiteit van het ontwerpproces. Wat zijn de obstakels in het besluitvormingsproces? Want het gaat zeker niet alleen om gebrek aan inzicht.

Ik ben alvast benieuwd naar de verdere resultaten van het onderzoek. Die resultaten kunnen dan ingezet worden bij de verdere bewustmaking naar ontwerpers toe.

Wordt vervolgd.

Hartelijke groeten,

Ilse
P.S.1 Het artikel waar Pleuntje naar refereerde “Een andere richting uit na kanker. Ilse De Cauwer werd na haar ziekte zelfstandige” verscheen in Leven, het driemaandelijkse tijdschrift van Kom op tegen Kanker. Je leest het op de website allesoverkanker.be.
P.S.2 Meer info over de Research[x]Design groep vind je hier.